Coraz więcej rejestrowanych produktów dostępnych w sprzedaży klasyfikowanych jest jako odpady niebezpieczne. A niewłaściwe składowanie odpadów niebezpiecznych może stanowić poważne zagrożenie dla środowiska i zdrowia człowieka. Co więcej, wbrew pozorom odpady tego typu nie są generowane tylko przez zakłady przemysłowe, ale również w naszych domach.

Odpadami niebezpiecznymi są wszystkie rodzaje odpadów, które ze względu na swoje właściwości, pochodzenie lub skład mogą zagrażać zdrowiu i życiu ludzi oraz środowisku naturalnemu.  Mogą one być trujące, palne, wybuchowe, żrące, zakaźne, ekotoksyczne czy rakotwórcze. W związku z tym gospodarowanie nimi wymaga prawidłowego postępowania, gdyż odpady niebezpieczne nie mogą trafić do kolorowych pojemników przeznaczonych do segregacji w naszych domach, lecz muszą być gromadzone w inny sposób. Miejscem, do którego można je dostarczyć, jest Gminny Punkt Zbierania Odpadów. Natomiast niektóre rodzaje odpadów, np. niepotrzebne leki, wolno nam pozostawić w pojemnikach znajdujących się w aptekach, baterie w szkołach i urzędach, a zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny w sklepach sprzedających tego typu urządzenia. A jakie odpady niebezpieczne najczęściej wytwarzamy w naszych domach?

Lekarstwo na odpady

Na opakowaniach leków nie umieszcza się oznaczeń wskazujących na sposób postępowania z nimi, gdy przestają być przydatne. Dlatego przeterminowane lub nieużyteczne lekarstwa i opakowania po nich to odpady, z którymi mieszkańcy często nie wiedzą, co zrobić, a których w naszych gospodarstwach domowych powstaje całkiem sporo. Przykładowo tylko w 2015 r. Polacy kupili 70 mln leków przeciwbólowych, 56 mln preparatów witaminowych, a także ponad 94 mln opakowań zawierających suplementy diety. Co z nimi zrobić? Rozwiązań jest kilka, ale żadne z nich nie pozwala na wyrzucanie leków wraz z innymi odpadami komunalnymi bądź wylewanie ich do toalety (oczyszczalnie nie są w stanie odfiltrować szkodliwych substancji zawartych w farmaceutykach). Kartonowe opakowania po lekach i ulotki wyrzucamy do niebieskiego pojemnika, plastikowe opakowania i puste blistry – do żółtego. Z lekarstwami musimy natomiast postąpić inaczej, gdyż zawierają one związki chemiczne niebezpieczne dla zdrowia i życia człowieka oraz dla całego środowiska. Niewłaściwie zagospodarowane lekarstwa mogą zanieczyszczać wodę i uprawy rolne oraz zatruwać rośliny i zwierzęta. Miejscem, do którego powinny trafić te odpady, są specjalne pojemniki w aptekach, a także Gminne Punkty Zbiórki Odpadów Komunalnych (tzw. GPZO), zlokalizowane w gminach. Do GPZO często też przyjmowane są zużyte strzykawki i igły (w zabezpieczających pojemnikach), a także termometry rtęciowe – one również powinny być odpowiednio zagospodarowane.

Fot. 3. https://pl.depositphotos.com/33847623/londondeposit

Groźne baterie i akumulatory

Zabawki, zegarki, kalkulatory, elektronarzędzia – przedmiotów, w których wykorzystujemy baterie, jest coraz więcej. Na rynek polski w ciągu roku wprowadza się ok. 300 mln sztuk baterii, a podobna ich ilość ulega zużyciu, więc musimy ją zagospodarować. Ze względu na zawarte w bateriach metale ciężkie (głównie ołów, kadm i rtęć) oraz elektrolity, są one bardzo szkodliwe dla środowiska i zdrowia człowieka. Na przykład rtęć może powodować zawroty głowy, zmęczenie oraz stany depresyjne, ołów wywołuje choroby nerek i ma właściwości mutagenne, a kadm niekorzystnie wpływa na pracę nerek i zaburza przemianę wapnia oraz fosforu. Zużyte akumulatory oraz baterie należą do odpadów niebezpiecznych, w związku z czym nie mogą trafiać na składowisko odpadów. Ich obecność w mieszaninie odpadów powoduje wprowadzenie do środowiska przyrodniczego niebezpiecznych metali ciężkich. Naukowcy podają, że jedna bateria z zegarka elektronicznego jest w stanie skazić 1 m³ gleby i zatruć 400 litrów wody. Zgodnie z obowiązującym prawem, baterie i akumulatory muszą być zbierane selektywnie, a za wyrzucenie ich na śmietnik można otrzymać mandat. Każdy powinien wiedzieć, że baterie i akumulatory podlegają recyklingowi – możliwe jest odzyskanie z nich cennych surowców – złomu stalowego, grafitu, smoły, kadmu, rtęci czy też niklu. Stanowią one zatem wartościowy surowiec wtórny. Korzyści wynikających z recyklingu baterii jest więcej – chronimy także zdrowie i środowisko. Jednak aby baterie mogły trafić do recyklingu, najpierw musimy właściwie z nimi postępować – gromadzić je w domach w pojemniku, a następnie przekazać do odpowiednich miejsc odbioru. Są nimi wspomniane Gminne Punkty Zbiórki Odpadów, a także specjalne pojemniki na baterie zlokalizowane w placówkach oświatowych, handlowych, urzędach pocztowych, budynkach administracji itp. Z kolei akumulatory samochodowe muszą być zwrócone sprzedawcom detalicznym lub hurtowym. Tylko w ten sposób trafią do recyklingu i powrócą w postaci nowych przedmiotów, co będzie miało korzystny wpływ nie tylko na nasze zdrowie i środowisko, ale przyczyni się do oszczędności cennych zasobów.

Fot. 1. https://pl.depositphotos.com/162607978/monticello

Zużyty sprzęt

Na co dzień użytkujemy wiele urządzeń elektrycznych i elektronicznych (ZSEE). Nie potrafimy już żyć bez lodówki, pralki, komputera czy zmywarki do naczyń. Każde z nich po jakimś czasie (komputery średnio po pięciu latach) musimy wymienić na nowe. Szacuje się, że co roku w Unii Europejskiej powstaje 8 mln ton odpadów elektrycznych i elektronicznych. Co zrobić z zużytym sprzętem tego typu (ZSEE)? Niektóre sklepy RTV i AGD oferują przy zakupie i dostawie możliwość odbioru starego sprzętu i warto z takiej opcji skorzystać, bo w przeciwnym razie będziemy musieli samodzielnie zawieźć stare urządzenie do GPZO. Ze względu na zawartość w ZSEE szkodliwych dla zdrowia i środowiska pierwiastków (kadm, rtęć, związki bromu, freon, azbest, lit, ołów, chrom) musi być on zagospodarowany przez wyspecjalizowane firmy. Odzyskowi podlegają np. panele telewizyjne i szkło kineskopowe, które po oczyszczeniu można wykorzystać do budowy nowych wyświetlaczy. Co więcej, z metali szlachetnych (złota, srebra i miedzi) zawartych w telefonach komórkowych będą wykonane medale na igrzyska olimpijskie w Tokio w 2021 r. Niestety w Polsce do recyklingu oddaje się niewiele tych odpadów, a w naszych domach zalega ponad 70 milionów niepotrzebnych, nieużywanych odpadów elektrycznych i elektronicznych!

Fot. 2. https://pl.depositphotos.com/72147879/belchonock

Jak rozpoznać niebezpieczeństwo?

W rozpoznaniu, czy mamy do czynienia z odpadami niebezpiecznymi pomocne jest odpowiednie oznakowanie produktów i opakowań. Ustawa o odpadach przewiduje, że sprzęt elektroniczny, sprzęt elektryczny, baterie oraz akumulatory winny posiadać oznaczenie przekreślonego kosza. Natomiast musimy pamiętać o lekach, ponieważ na ich opakowaniach najczęściej nie zamieszcza się specjalnych ostrzeżeń, mimo że jak już wiemy, po przeterminowaniu leki klasyfikowane są jako odpady niebezpieczne i nie mogą być wyrzucane ze zwykłymi odpadami komunalnymi. Na opakowaniach leków znajdziemy jedynie informację zalecającą postępowanie zgodne z wymogami prawa.

Najczęściej spotykane oznaczenia na produktach niebezpiecznych:

substancja toksyczna

substancja żrąca

substancja niebezpieczna dla środowiska

substancja szkodliwa lub drażniąca

substancja rakotwórcza/powoduje trudności w oddychaniu

Opracowano na zlecenie Urzędu Miasta Katowice