Segregacja minimalizuje ilość składowanych odpadów, gdyż umożliwia wyselekcjonowanie z nich surowców wtórnych i skierowanie ich do zakładów zajmujących się odzyskiem oraz recyklingiem. Niemniej segregowanie, to czynność, której musimy się nauczyć, a zdobywanie wiedzy nie zawsze przychodzi łatwo i wiąże się z popełnianiem błędów.
Od 1 stycznia 2019 r. każdy mieszkaniec Polski ma obowiązek segregowania śmieci z podziałem na pięć frakcji, takich jak bioodpady, metale i tworzywa sztuczne, papier, szkło oraz odpady zmieszane. Aby zadbać o poprawność selektywnej zbiórki i zmotywować do niej Polaków, podwyższono opłaty za odbiór nieposegregowanych odpadów, a także promuje się i zachęca do selektywnej zbiórki.
To nie takie proste…
Badanie wykonane przez HX Study, a zlecone przez agencję Starcom wykazało, że ok. 96% zapytanych Polaków twierdzi, że segreguje odpady. To pozornie bardzo obiecujący rezultat… Ale ilu z nas robi to właściwie? I czy naprawdę to sztuka łatwa do opanowania? Po części odpowiedzią może być inne padanie, tym razem przeprowadzone w październiku ubiegłego roku przez ARC Rynek i Opinia oraz Forum Odpowiedzialnego Biznesu. Okazało się, że mimo stanowczych deklaracji o posiadaniu wystarczającej wiedzy na temat segregacji, jedynie 15% ankietowanych udzieliło właściwych odpowiedzi na kilka pytań. Dotyczyły one rozstrzygnięcia, do którego pojemnika trzeba wyrzucić zużytą chusteczkę higieniczną, karton po soku oraz zatłuszczony papier po maśle.
Kampanie informacyjno-edukacyjne na temat zasad segregowania odpadów, zachęcają do podjęcia tego wysiłku, obiecując, że przy odrobinie wysiłku staniemy się w tym mistrzami. W broszurach, na ulotkach i na stronach internetowych urzędów gmin oraz przedsiębiorstw komunalnych łatwo można znaleźć zestawienia, opisujące, które odpady powinny trafiać do pojemnika oraz worka w danym kolorze. Wskazuje się również wyjątki od tych reguł oraz czynności, które należy wykonać, segregując odpady. Wszystko wydaje się tak łatwe i intuicyjne, a jedyna ewentualna trudność to zapamiętanie wytycznych. Jednak potem z najszczerszymi chęciami stajemy z odpadem w dłoni nad pojemnikiem i…
Mylimy się, bo myślimy. Po swojemu
Czasem dzieje się tak, nawet pomimo faktu trzymania w drugiej dłoni ulotki z zasadami segregacji. Dlaczego? Ponieważ często brakuje nam szerszej wiedzy na temat selektywnej zbiórki albo nie do końca wiemy, gdzie jeszcze możemy jej szukać. Wynika to nie tylko z faktu, iż same ulotki i informacje na stronach internetowych to niekiedy za mało, ale i z tego, że ludzie zbyt rzadko podejmują wysiłek, by dowiedzieć się więcej. Wtedy nierzadko kierujemy się jedynie własną logiką, a wówczas… kartony po płynnej żywności (np. po mleku, po sokach) wrzucamy do pojemnika na papier. To jeden z poważniejszych błędów, gdyż tego typu opakowania, nazywane tetra pakami, w istocie są opakowaniami wielomateriałowymi, składającymi się z papieru, ale i z folii polipropylenowej oraz folii aluminiowej. Dlatego ten odpad należy wrzucić do żółtego pojemnika lub worka na tworzywa sztuczne i metale. Nazwa odpadu może być myląca w kontekście segregacji również w przypadku „papierków” po cukierkach, batonach czy innych słodyczach. Opakowania te w ogromnej większości są wykonane z folii, więc nie wolno wyrzucać ich do niebieskiego pojemnika, lecz powinny trafić do żółtego. Z kolei do odpadów zmieszanych należy skierować zużyty papier ścierny. Zresztą do tego samego pojemnika wrzucamy paragony i faktury drukowane na papierze przebitkowym, a także papier pokryty tłuszczem, folią oraz fotograficzny.
Jeśli chodzi o odpady szklane, to mamy tu do czynienia z najłatwiejszą do segregowania frakcją odpadów, a mimo to do szkła trafiają: ceramika, doniczki, porcelana, żarówki, kryształy, reflektory, szyby okienne oraz lustra. Dzieje się tak, ponieważ wszystkie te odpady wydają się nam „szklane”. A wystarczy zapamiętać jedną zasadę: do zielonych pojemników możemy wrzucać jedynie szklane butelki po napojach i żywności, szklane słoiki i szklane opakowania po kosmetykach bez łatwych do zdjęcia plastikowych lub metalowych elementów. I nic innego. Reszta odpadów, które w naszym mniemaniu są szkłem, trafia albo do zmieszanych (np. ceramika, lusterka, doniczki), albo do punktu selektywnej zbiórki odpadów (szyby okienne, żarówki, reflektory). Dlaczego tak jest? Przede wszystkim dlatego, że szklane butelki, słoiki i opakowania po kosmetykach mają równą temperaturę topnienia i łatwiej je jednocześnie przetworzyć w hucie. Inne potencjalnie szklane odpady mogłyby zakłócić proces recyklingu, a więc po prostu nie stopić się lub zanieczyścić surowiec.
Kolejny częsty błąd w segregacji, wynikający z tego, że „wiemy i niczego nie musimy sprawdzać”, to kwalifikowanie do bioodpadów lakierowanych elementów drewnianych, mięsa, kości, serów, kanapek, a zwłaszcza odchodów zwierzęcych. Tego typu resztki uniemożliwiają wyprodukowanie bezpiecznego pod względem sanitarnym kompostu.
Dlatego, chcąc segregować prawidłowo, nie poprzestawajmy jedynie na odwoływaniu się do własnej intuicji i przemyśleń. Selektywna zbiórka odpadów ma sporo meandrów, który musimy zgłębić przez systematyczną edukację, a nie spontaniczną dedukcję…
Brakujące wskazówki i odpadowe zagadki
Niestety, choć brzmi to paradoksalnie, to jednak nie tylko my bywamy winnymi błędów, które popełniamy podczas segregowania odpadów. Mimo iż zasady segregacji są szeroko rozpowszechniane i teoretycznie jasne, to jednak na co dzień napotykamy na przypadki odpadów, które segregujemy w różny sposób związany jest niejednoznaczny, pomimo że w całym kraju funkcjonuje Jednolity System Segregacji Odpadów. Przykładem mogą być skorupki po jajkach. Na terenie jednych gmin zaleca się wrzucać je do brązowego pojemnika na bioodpady (np. Poznań, Warszawa), natomiast w niektórych (choćby w Katowicach, Szczecinie czy Bydgoszczy) nakazuje się pozbywać się skorupek wraz ze zmieszanymi, ponieważ postrzega się je jako odpady odzwierzęce, tak jak np. mięso. Dlatego zawsze warto się upewnić, jak należy postępować w miejscu naszego zamieszkania, zwłaszcza jeżeli przeprowadziliśmy się z innego regionu.
Inna kwestia to problem z rozróżnieniem samego surowca. Mówi się choćby o tym, że torebki po herbacie ekspresowej wyrzucamy do bioodpadów, tymczasem tylko część z nich jest z papieru, a np. opakowania w kształcie piramidki wykonuje się z polipropylenu albo z papieru powleczonego cieniutką warstwą plastiku. Takie torebeczki trudno jednoznacznie rozróżnić i zakwalifikować jako odpad przeznaczony do bioodpadów bądź zmieszanych. A opakowania takich herbat rzadko zawierają informację o tym, z czego wytworzono torebki.
A co zrobić z odpadami o płynnym charakterze? Jeśli nie chcemy popełnić błędu, to pamiętajmy, że napoje, czy zupy odcedzone z elementów stałych można wylać do kanalizacji, a owoce i warzywa z płynnej żywności wkładamy do pojemnika na bioodpady (albo do kompostownika), a mięso i kości do tego na odpady zmieszane.
Inny szczególny problem stanowią odpady w postaci olejów i tłuszczów posmażalniczych. Zabronione jest bowiem ich wylewanie do toalety lub zlewu (powodują tłuszczowe zatory w kanalizacji), nie można też opróżniać naczyń z nimi do pojemników na odpady zmieszane lub do kompostownika (oleje spowodują gnicie jego zawartości). Rzadko otrzymujemy informację, jak postąpić z zużytymi olejami, a właściwe ich zagospodarowanie wymaga nieco wysiłku, ponieważ olej należy przelać do szczelnych pojemników i dostarczyć do GPZO.
Kolejne rodzaje problemowych odpadów stanowią styropianowe oraz aluminiowe opakowania po surowym mięsie lub po jedzeniu na wynos. Przykładowo w Poznaniu pojemniki po wyrobach garmażeryjnych czy drobny styropian wyrzucamy do pojemnika na odpady zmieszane, a w Katowicach do pojemnika w kolorze żółtym. Dlatego też warto dobrze poznać zasady segregowania odpadów w danym regionie, bo mimo teoretycznie wspólnego, ogólnopolskiego systemu, w poszczególnych miejscach mogą występować różnice.
Niemniej wtedy z pomocą przychodzą rozwiązania w postaci wyszukiwarek, podpowiadających, jak postąpić z danym odpadem. Doskonały przykład to katowickie narzędzie pod nazwą: „Poznaj swoje odpady”. Wyszukiwarka jest dostępna na stronie https://odpady.katowice.eu/odpady-szukaj i z pewnością pomoże w rozwianiu wielu wątpliwości. Jednak aby tak się stało, trzeba wyrobić w sobie nawyk szukania i korzystania z tego typu rozwiązań. Fundamentami stają się więc nasza wola i motywacja do tego, by sięgać po tworzone specjalnie dla nas narzędzia edukacyjne.
Istnieje wiele odpadowych pytań, na które musimy szukać odpowiedzi. Jest też wiele takich, na które precyzyjnej odpowiedzi wciąż nie udzielono. Niemniej warto próbować dowiadywać się więcej, czy to na stronie urzędu miasta, czy też starając się poznać przeznaczenie odpadu dzięki wyszukiwarkom i aplikacjom. Dobrym pomysłem jest również bezpośredni kontakt, czy to telefoniczny, czy też e-mailowy, zwłaszcza w sytuacji, gdy inne źródła wiedzy nie dają odpowiedzi. To prawda, iż błędy w segregacji się zdarzają, ale jeśli mamy tego świadomość i zastanawiamy się nad tym, jak ich uniknąć, jeśli jesteśmy otwarci na edukacyjny przekaz, to znak, że staramy się segregować najlepiej jak potrafimy i że będziemy w tym coraz lepsi.
Opracowano na zlecenie Urzędu Miasta Katowice
